استاد عبدالرّحمن پیرانی دبیرکلّ جماعت دعوت و اصلاح در نشست اخیر شورای مرکزی که به صورت آنلاین برگزار شد، ضرورت شناخت و تبیین سنن الهی را مورد تأکید قرار داد.
مشروح سخنان دبیرکل جماعت دعوت و اصلاح به شرح زیر است:
بسم الله الرّحمن الرّحیم
الحمد لله، والصلاة والسلام على رسول الله وعلى آله وعلی اصحابه ومن والاه. رَبَّنا آتِنا مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً وَ هَيِّئْ لَنا مِنْ أَمْرِنا رَشَداً، رَبَّنَا وَآتِنَا مَا وَعَدْتَنَا عَلَى رُسُلِكَ وَلَا تُخْزِنَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّكَ لَا تُخْلِفُ الْمِيعَادَ
نخست برای تمامی عزیزانی که در اثر ابتلا به بیماری کرونا دعوت حق را لبیک گفته‌اند، رحمت، مغفرت و فردوس اعلا و برای تمام کسانی که در بستر بیماری قرار دارند شفای عاجل و کامل را از پیشگاه پروردگار حیّ لا یموت مسألت داريم.
خداوند بزرگ جل جلاله، هستی را بر اساس قوانین و سنّت‌هایی آفریده و تداوم حیات و حرکت هستی را بر اساس این قوانین ثابت عام و قابل تکرار در شرایط مشابه تنظیم نموده است، تا هر چیزی در سیر تحقق هدف و غایت خود هدایت شود و هستی به طور کلی هم شاهدی بر وجود پروردگار و خالق هستی باشد و هم نشان از نظم و هدفمندی و توازن بوده وهم بيانگر عدالت پروردگار و مساوات ميان مخلوقات و انسان‌ها در امكان نیل به غایت و هدف خود و فراهم نمودن بسترهای لازم برای آبادانی و عمران و سعادت و نیک‌بختی باشد. در واقع این قوانین و سنّتها به مثابه میثاق و عهد و پیمان الهی با هستی، حیات، جامعه و انسان است. همان‌گونه که فرمود«..رَبُّنَا الَّذِي أَعْطَى كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَى»(طه:٥٠) « أَلَا لَهُ الْخَلْقُ وَالْأَمْرُ»(اعراف:٥٤) «الَّذِي أَحْسَنَ كُلَّ شَيْءٍ خَلَقَهُ»(سجده:٣٢)
اين سنّتها چند ويژگى اساسى دارند از جمله:
(١) ثبات و دوام و غیرقابل تغییر و تبدیل بودن است.
(٢) عمومیت و تساوی به نسبت تمامی خلایق و انسان‌ها بدون تمییز.
(٣) قابل تکرار بودن و ظهور مجدد در زمان و مکان و شرایط مشابه.
بديهی است به خاطر اهمیت و نقش بی‌بدیل این قوانین و سنّتها در توجیه و تبیین حرکت حیات و فلسفه‌ی آن، قرآن مجید مساحت وسیعی را به بیان این سنّتها اختصاص داده است. زیرا این قوانین، حجت تأصیل شرعی و تطبیق احکام جدید بر واقعیت‌های مشابه بر حیات، جامعه و افراد است. برای مثال، در پرتو این سنّتها و قوانین، آموزش و تربیت، معطوف به تثبیت و توسعه‌ی ارزش‌های ایمانی، اخلاقی و معنوی در محراب وظیفه جانشینی پروردگار و عمران و آبادانی و اقامه‌ی قسط و عدل است؛ همان‌گونه که بستری مناسب برای فرهنگ توسعه و توسعه‌ی فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی است.
در تعریف این قوانین و سنّتها رشید رضا می‌فرماید: « النظام الذی جری علیه امر الامم و ان ما یقع للناس فی کل زمان و مکان من الوجود فی شؤن اجتماعهم و حیاتهم مطابق لتک السنن التی لا تتحول و لا تتبدل»
استاد عبدالکریم زیدان می‌فرماید: « الطریقة المتبعة فی معاملة الله تعالی للبشر بناء علی سلوکهم واعمالهم وموقفهم من شرع الله وانبیائه وما يترتب علی ذالک من نتائج فی الدنیا والآخرة»
سید قطب می‌فرماید: « النوامیس التی تحکم حیاة البشر وفق مشیئة الله الطلیقة»
نظر به اهمیت و نقش محوری سنن الهی، ضرورت دارد مسلمانان بیش از پیش نسبت به شناخت و کشف سنّتها و قوانین الهی حاکم بر حیات، جامعه و انسان اهتمام لازم و دقت کافی را مبذول دارند. زیرا از یکسو شناخت این قوانین و سنّتها واجبی شرعی و جزیی از شناخت دین محسوب می‌شود و از دیگر سو هرگونه موفقیت و پیشرفت و یا شکست و عقبماندگی به عمل به مقتضای این قوانین و یا عدول از آنها بستگی دارد. پیشرفت تکنولوژی و تقریباً محرومیت مسلمانان و بلکه بعضا عقبماندگی به غفلت در بهره‌گيرى از اين قوانين و نشانه‌هاى راه بستگى دارد خداوند قادر متعال مى‌فرمايد:
«كُلًّا نُمِدُّ هؤُلاءِ وَ هَؤُلاءِ مِنْ عَطاءِ رَبِّكَ وَ ما كانَ عَطاءُ رَبِّكَ مَحْظُوراً»(اسرا:٢٦)
یعنی هر دو گروه اهل ایمان و اهل کفر از عطا و بخشش پروردگار برخوردارند و خداوند همه را بر خوان یغمایش می‌نشاند؛ چرا که در صورت رعایت اسباب و علل، حمایت، بخشش و یاری پروردگار در این دنیا قطعى است ونيل به نتيجه تلاش درست، به خاطر عقیده و باور از کسی منع نمی‌شود؛ زيرا در این جهان، خلق آثار، ابداع، نوآورى، موفقيت و دستیابی به نتایج تنها برحسب به کارگیری درست اسباب و قوانین الهی و برخوردارى از رویکردهای درست و عملکردهاى صحیح صورت می‌گیرد نه بر حسب ایمان و اخلاص. لذا تمکین در دنیا ضرورتاً نشان از خیر نیست بلکه حکایت از موفقیت و حرکت بر اساس سنّت‌های الهی دارد. این سنّتها و قوانين، نشانه‌های راه و مسیر محسوب مى‌شوند: «یُریدُ اللّهُ لِیُبَیِّنَ لَکُمْ وَ یَهْدِیَکُمْ سُنَنَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِکُمْ وَ یَتُوبَ عَلَیْکُمْ وَ اللّهُ عَلیمٌ حَکیمٌ» (نساء:٢٦)
رحمت و حکمت پروردگار هستی بر آن است تا مسیر و طبیعت حرکت و قوانین الهی و ظهور آثار مثبت و ستودنی آن در ملت‌های پیشین را برای مخاطبان قرآن بیان فرماید تا آنان را به راه درست رهنمون فرماید. بى گمان حاکمیت این قوانین و سنّتها در هستی، تبلوری از اراده و مشیت پروردگار و فعل مطلق و حکمت ربانی و جاری او در آفاق و انفس و عباد از معاش تا معاد است. آیه «أَلَا لَهُ الْخَلْقُ وَالْأَمْرُ» نیز به اين امر مهم اشاره دارد و آنچه در دایره خلق قرار دارد، به صفت ربوبیت پروردگار و آنچه به حوزه امر مربوط می‌شود، به صفت الوهیت تعلق دارد. به عبارت دیگر آنچه از هستی به فضا، کرات آسمانی، زمینی، دریا و حیات ارتباط دارد، در دایره خلق قرار می‌گیرد و تبلوری از ربوبیت است و آن بخش از قوانین و سنّت‌های الهی که بر انسان، فکر و اندیشه، رفتار، اعمال و نحوه تعامل یک انسان: چه در جایگاه فرد، و چه در قالب جمع و ملت حاكم است يا قوانین و سنّتها و اجتماعی و مربوط به صلاح، فلاح و رستگاری و امر و نهی و وعد و وعید الهی را دربرمیگیرد، «آیات انفس» محسوب و بیانگر الوهیت پروردگار است.
برخی از این سنّتها عبارتند از:
١. قانون تدافع: « وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَفَسَدَتِ الْأَرْضُ»(بقره: ٢٥١)
٢. سنّت اصلاح: « إن أُرِيدُ إِلَّا الْإِصْلَاحَ مَا اسْتَطَعْتُ»(هود:٨) «وَ ما كانَ رَبُّكَ لِيُهْلِكَ الْقُرى بِظُلْمٍ وَ أَهْلُها مُصْلِحُونَ»(هود: ١١٧)
بديهى است ماموريت و رسالت تمامی انبیا(ع) از اصلاح آغاز شده است.
٣. سنّت تغییر: «إِنَّ اللَّهَ لا يُغَيِّرُ ما بِقَومٍ حَتّى يُغَيِّروا ما بِأَنفُسِهِم»
٤. قانون تکامل و وفاق: هستی در ظاهر مختلف و متكثر اما در حقیقت متحد و متکامل است، زیرا هدف و غایت نهایی یکی است و این اختلاف نشان از تنوع دارد نه تضاد و تعارض، حرکت شب و روز، گردش کرات آسمانی و فصول و هستی به عنوان کتاب منظور و قرآن مجید به عنوان كتاب مقروء كه در ظاهر متفاوت اما درواقع تكامل بخش يكديگرند.
٥. سنّت تداول: «و تِلکَ الاَیّامُ نُداوِلُها بَینَ النّاس»(آلعمران: ١٤٠)
نقش اساسى ديگر اين قوانين و سنّتها در زندگى متلاطم كنونى بشر امکان آینده‌پژوهی، در پرتو شناخت دقیق اين سنّتها و قوانین الهی حاکم بر هستی و حیات انسان است؛ همان گونه كه رب العالمين مى‌فرمايد : «وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِكُلِّ شَيْءٍ» قرآن مجید از عوامل و اسباب استقرار و امنیت و تمکین و موفقیت‌های اقوامی یا برچیده‌شدن و شکست و هلاک ملت‌هائى، سخن گفته است تا امت‌های بعدی درس عبرت بگيرند و حرکت و رفتار خود را بر موازین قسط قرار دهند.
قرآن مجید گذشته بشریت را به زمان حال و زمان حال را به گذشته و از خلال آن به آینده ربط می‌دهد که میان شناخت درست سنّت‌های الهی و آینده‌پژوهی، ارتباطی تنگاتنگ برقرار است و بر اهل ایمان به ویژه فرهيختگان توانا واجب است به منظور شناخت درست سنّت‌های الهی و قوانین حاکم بر جامعه و انسان و تسخیر این قوانین برای ایجاد تغییر مثبت در (ما فی الانفس) و غلبه بر قدرى با قدر دیگر الهی تلاش نمایند.
در خاتمه نظر به اینکه اسلام دین جهانی، دایمی، انسانی و جاودان است و دربرگیرنده‌ی تمامی اقوام، فرهنگ‌ها و ملت‌هاست، لذا احترام به کرامت ذاتی انسان و حقوق اساسی او، فراتر از دين، مذهب، زبان و نژاد و حرکت بر مدار وفاق و خیرخواهی و تعامل و تعاون پسندیده با تمامی شهروندان واجبى شرعى وضرورتى اجتماعى است ونشان از مدنيت دارد. همان سان خالق معبود از زبان شعيب على نبينا وعليه الصلاة والسلام فرمان داده است: «وَيَا قَوْمِ أَوْفُوا الْمِكْيَالَ وَالْمِيزَانَ بِالْقِسْطِ وَلَا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْيَاءَهُمْ»(هود: ٨٥)
انبیا آمده‌اند تا مردم به تمامی حقوقشان نایل آیند و یکی از آفت‌های بزرگ اجتماعی را که ظلم در حق دیگران است، مهار و مداوا کنند. ظلم به معنای واقعی کلمه، پايمال كردن و از بین بردن هر حقی ويا هر اقدام نادرستى را در برمی‌گیرد كه موجب مشکلاتی برای فرد و اجتماع شود.
نظرات